Türk Dil Kurumu’nda bezdirme olarak nitelendirilen mobbing; din, dil, ırk, yaş, cinsiyet fark etmeksizin üstler, astlar ya da meslektaşlar tarafından başka kişi ya da kişilere karşı psikolojik şiddet uyguladıkları süreçtir. Mobbingi uygulayana tacizci, ona maruz kalana da mağdur denir.
Çalışma ortamında yaşanılan her olumsuz olay ve olguda psikolojik şiddete maruz kaldığınızı düşünebilirsiniz lakin her olumsuz olayı mobbing olarak nitelendirmek doğru olmayabilir.
Bu durum iyi tespit edilmelidir. Eğer ortada psikolojik şiddet bulunmuyorsa hem ekip arkadaşı zor durumda bırakıldığı için hem de şirketin adı zedelendiğinden hukuki bir süreç gerekebilir.
Eğer mobbing:
- 3-6 ay düzenli ve sürekli tekrar ediyorsa,
- Mobbing uygulayan kişi bunu bilerek ve isteyerek yapıyorsa,
- Mobbing, iş yerinde ya da çalışma esnasında uygulanıyorsa,
- Sağlığında ya da çalışma şeklinde zarar meydana gelmişse,
şirket içinde psikolojik şiddete maruz kalıyor olabilirsiniz.
Şirketler, prestijlerini ve hizmet kalitelerini kaybetmemek için mobbing sonucu oluşan bütün durumların üzerine düşmelidir.
Mobbingin Türleri
İş hayatında son zamanlarda oldukça yaygınlaşan mobbing, üç şekilde yapılabilir:
Yatay Mobbing
Aynı statüye sahip çalışanların birbirlerine uyguladıkları ve en sık görülen mobbing türüdür. Bu türün uygulanmasının sebebi çalışanların kendi aralarında yaşadıkları kıskançlık durumu ve rekabet ortamının bulunmasıdır.
Dikey Mobbing
Daha çok astların üstlere sitem ettikleri ya da baskı yaptıkları psikolojik şiddet türüdür.
Düşey Mobbing
Üstlerin astlara uyguladığı mobbing çeşididir. Daha fazla görev yükleyerek, yetersiz olduklarını hissettirerek işlerinden istifa etmeleri hedeflenir.
Mobbingin Hedef Kitlesi
Mobbinge herkes maruz kalabilmektedir. Bununla birlikte psikolojik şiddete en çok maruz kalan ve onu uygulayan kişilerde görülen bazı karakteristik özellikler bulunmaktadır.
Bu durum, mobbingi uygulayanın ve ona maruz kalanın sahip olduğu özellikleri ele alınarak incelenebilir.
Mobbingi Yapan Kişinin Karakteristik Özellikleri
Diğer insanlar üzerinde psikolojik şiddet uygulayan kişide şu özellikler bulunabilmektedir:
- Rekabetçidir. Kendisine rakip gördüğü insanlara bu şiddeti uygular.
- Kıskançtır, iş arkadaşlarının bu kadar iyi statülerde olmalarını kıskanır.
- Kendini beğenmiştir bu yüzden benlik duygusu biraz daha fazladır.
- İş yaşamında uyumsuz olan birisidir.
- Üstleri ve ekip arkadaşları ile iletişimi kötüdür.
- Çalışma arkadaşlarını sürekli denetleyip yargılar.
- Övülmeye ihtiyacı vardır.
Psikolojik Şiddete Maruz Kalanın Sahip Olduğu Özellikler
Mobbinge yedisinden yetmişe herkes maruz kalabilir. Ancak iş yaşamında maruz kalan insanlarda görülen belli başlı karakteristik özellikler bulunmaktadır.
- Psikolojik şiddet uygulayan kişilerden daha üstün yeteneklere sahiptir.
- İşini özenle yapar, böylelikle daha başarılıdır.
- İşinde etkin rol alır ve yaratıcıdır.
- İş hayatındaki ilkelere sadık kalır.
- Çalışma arkadaşlarına ve patronlarına karşı dürüsttür.
İş Yerinde Psikolojik Şiddet Nasıl Uygulanır?
Psikolojik şiddetin meydana gelme şekli şirketten şirkete farklılık gösterse de genellikle her şirkette uygulanan bazı davranışlar bulunmaktadır.
Psikolojik şiddetin üç türü vardır; yatay, dikey ve düşey. Bu üç duruma göre uygulanma şekilleri de değişiklik göstermektedir.
Psikolojik şiddetin meydana gelmesini sağlayan davranışlar üç durum için şöyle örneklendirilebilir:
İş Arkadaşlarının Birbirlerine Uyguladıkları Psikolojik Şiddet
En çok maruz kalınan mobbing türüdür. Aynı kıdeme sahip ekip arkadaşlarının birbirlerine psikolojik baskı yaparken sergiledikleri bazı davranışlar:
- Ekip arkadaşına kırıcı lakaplar takmak,
- Sözlü ya da fiili tacize maruz bırakmak,
- Çalışma arkadaşı işini yaparken sürekli ona engel olmak. Bazen bu durum işinin üstüne kahve dökmek ile de yapılabilir,
- Kaba sözler kullanarak karşısındaki insanı rencide etmek,
- İş arkadaşı konuşurken sürekli sözünü kesmek,
- Ekip arkadaşının arkasından konuşup iftira atmak,
- Omzuna vurmak gibi küçük fiziksel şiddet uygulamak.
Astların Üstlere Yaptıkları Mobbing
Bu mobbing türü çok fazla görülmesede, bazı durumlarda meydana gelen bir baskıdır.
Astlar üstlerine; görevlerinde beğenmedikleri davranışları düzeltmeleri için baskı uygulayarak ya da yönetim biçimlerinden memnun olmadıkları zaman sitem ederek psikolojik şiddet uygularlar.
Üstlerin Astlarına Uyguladıkları Psikolojik Baskı
İş hayatında sık görülen mobbing türlerindendir. Üstlerin astlara bu şekilde baskı uygulamalarının en temel sebebi, çalışanın kendi isteği ile işten çıkmasını sağlamaktır.
Bu mobbing türünde uygulanan davranışlara şunlar örnek verilebilir:
- Çalışanına fazla görev yükleyerek görevleri zamanında yetiştirememesini sağlamak böylelikle çalışanın kendisini yetersiz hissetmesine sebep olmak,
- Sürekli işten çıkarma ile tehdit etmek,
- Çalışanına iş tanımının dışında görevler vererek işinden ve iş yerinden soğumasını sağlamak,
- Soru sormaya gelen çalışanının sorularını görmemezlikten gelmek.
İş Hayatında Maruz Kalınan Psikolojik Şiddetin Etkileri
Ne şekilde uygulanırsa uygulansın, mobbingin getirileri oldukça fazladır.
Psikolojik şiddet; psikolojik, sosyolojik ve fizyolojik olarak bireyleri olumsuz yönde etkilemektedir.
Bu etkileri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Psikolojik şiddetin uygulandığı kişide psikolojik rahatsızlıklar meydana gelebilir. Çalışan o iş yerinden ayrılıp başka bir kuruma geçtiğinde aynı şeyleri yaşamaktan korkabilir. Çünkü bu durum onun için artık bir travma oluşturmuştur.
- Çalışma hayatında küçük düşürülen kişi, toplum içinde de küçük düşeceğini düşünebilir ve böylelikle özgüvensiz olabilir.
- İşine ve iş yerine karşı hevesi gitgide azalabilir. Ya işe geç kalmaya başlar ya da sürekli rapor alır.
- Psikolojik şiddete maruz kalan kişilerde odaklanma problemi yaşanabilir. Böylelikle işteki verimlilik düşer ve daha fazla hatanın yapılmasına sebebiyet olur.
- Psikolojik şiddet, çeşitli sağlık problemlerini de beraberinde getirebilir. Psikolojik baskının uygulandığı kişide; tansiyon, yeme problemi, baş ağrısı gibi hastalıklar meydana gelebilir.
- Bu baskı sonucunda çalışan depresyon sürecine girebilir. Depresyon sürecinde intihar etmeye ya da cinayet işlemeye daha meyilli olabilir.
- Psikolojik şiddete maruz kalan kişi özel hayatında ailesine, dostuna, akrabasına da psikolojik baskı ya da fiziksel şiddet uygulayabilir.
- Psikolojik ve fiziki anlamda birçok hastalığa maruz bıraktıran psikolojik şiddet, ekonomik refah açısından da sıkıntılar yaratabilir. Psikolojik şiddete maruz kalan çalışan, hastane ve ilaçlar için fazladan para ödemek zorunda kalabilir.
Bunlara ek olarak şirket, psikolojik şiddet sürecinden şu şekilde etkilenebilir:
- Şirketteki çalışan iş yerinden ayrılıp başka bir iş yerine gittiğinde kurumu kötüleyebilir.
- Psikolojik şiddetin olduğu şirket, bu şiddeti önleyecek aksiyonlar almazsa var olan çalışanlarını da kaybedebilir.
- Şirket imajını kaybedebilir.
İş Yerinde Uygulanıyorsa Ne Yapılmalıdır?
Psikolojik şiddete maruz kalan çalışanın ve bu durumun yaşanmasına sebebiyet olan şirketin yapabilecekleri bazı çözümler bulunmaktadır.
Maruz Kalan Çalışanların Uygulayabilecekleri Davranışlar
Bu süreçte yapılabilecekleri şu şekilde listeleyebiliriz:
- Bu süreçte hukuki yolları kullanabilirsiniz. Hukukta, psikolojik şiddet uygulayan kişilere belli yaptırımlar bulunmaktadır. Başvurabileceğiniz yerlere örnek olarak:
- TBMM
- ALO 170 Hattı
- Anayasa Mahkemesi
- Kamu Denetçiliği Kurumu
- Türkiye İnsan Hakları Kurumu
- Hukuki süreçte dikkat etmeniz gereken şeyler bulunmaktadır. Mobbinge uğradığınıza dair delilleriniz olmalıdır. Bunun için de:
- Mesai saatleri dışında atılan mesajlar da zorbalık sayılmaktadır. Bu mesajları saklayabilirsiniz.
- Çalışma esnasında psikolojik şiddete maruz kaldıysanız, kamera kayıtları varsa onları da delil niteliğinde kullanabilirsiniz.
- Psikolojik şiddet size psikolojik rahatsızlık bıraktı ise sağlık raporunu delil olarak kullanabilirsiniz.
- Psikolojik baskı sonucunda kullandığınız ilaçlar varsa onların reçetelerini atmayarak, hukuki süreçte açık delil olarak gösterebilirsiniz.
- Yaşadıklarınızı not ettiğiniz belgeleri; o an size mobbing uygulandığını gören çalışma arkadaşlarınız varsa onları da tanık olarak gösterebilirsiniz.
- Eğer işveren size fazla iş yükü yüklüyorsa bunları kanıtlayacak iş belgelerini de delil olarak sunabilirsiniz.
- Yöneticiniz ile iletişim halinde olabilirsiniz. Bunun için kurum içi iletişim araçlarından birini kullanarak işvereniz ile psikolojik şiddet sürecinizi paylaşabilir ve birlikte bir aksiyon alabilirsiniz.
- Bu süreci uzman birisiyle yürütmek, ruhen ve fiziken meydana gelen rahatsızlıklarınızı daha kolay atlatmanızı sağlar. Bu yüzden psikolojik destek alabilirsiniz.
Psikolojik destek için OCTAPULL’un OctaMeet ürününü kullanabilirsiniz. Nasıl psikolojik danışmanlık alabileceğinize dair öneriye ulaşmak için tıklayın.
- Çalıştığınız şirkette psikolojik şiddet hala devam ediyorsa o kurumdan ayrılıp başka bir kuruma geçiş yapabilirsiniz.
Şirketlerin Alabilecekleri Önlemler
Bireyler kadar şirketlerin de bu duruma önem vermeleri gerekmektedir. Psikolojik şiddetin yaşandığı bir kurumda yönetici, diğer çalışanlarına da aynı psikolojik şiddetin olmasını engellemek için aksiyon almalıdır.
İşverenin uygulayabileceği bazı aksiyonları şu şekilde listeleyebiliriz:
- Şirketin politikalarına, psikolojik şiddetin önlenmesini sağlayacak düzenleyici maddeler eklenebilir ve herkesin bu politikalara sadık kalmaları sağlanabilir.
- Psikolojik şiddet uygulayanları tespit ederek bir yaptırım uygulanabilir. Böylelikle diğer kişilerin de mobbing girişimlerinin önüne geçilmiş olunur.
- Psikolojik şiddetin ne olduğu ve getirilerinin neler olduğuna dair seminerler düzenlenebilir.
- Psikolojik şiddet uygulayan kişiyle konuşup niçin yaptığı öğrenilebilir.
- Psikolojik şiddete maruz kalan çalışan ile iletişime geçip psikolojisine olumlu yönde etki edecek çalışmalar yapılabilir.
Bu psikolojik şiddeti uygulayan ve ona maruz kalan çalışanlarınızla iletişim halinde kalmak için OCTAPULL’un OctaMeet ürününü deneyebilirsiniz. OctaMeet sayesinde çalışanlarınız ile kolayca bir araya gelerek, tekrar yaşanmasına karşı daha erken önlem alabilirsiniz.
