Türkiye’de ilk olarak 1993 yılında iki üniversitede kullanılan internet, günümüzdeki evrimiyle herkesi şaşırtıyor. 1990’lardan günümüze teknolojik gelişmeler o kadar hızlı ilerliyor ki, ayak uydurmak oldukça zor.
Ancak çağımız teknoloji ve bilgi çağı olarak çok hızlı değişiyor ve gelişiyor. Bu dijital değişime ayak uydurmayanlar geri kalıyor, ayak uyduranlar ise her anlamda kazanıyor.
Bu gelişmeler sürerken günümüzde en göz önünde olan terim ise Web 3.0 oldu.
Son günlerde hepimizin sık sık sosyal medya platformlarında ve haberlerde duyduğu bu terim aslında nedir?
Web 3.0 Nedir?
Web 3.0, internetin evriminde web’in daha etkileşimli, akıllı ve kullanıcı merkezli hale geleceği bir aşamadır. Bu değişim, yapay zekanın (AI), semantik webin ve nesnelerin internetinin (IoT) artan popülaritesi tarafından yönlendirilmektedir.
Kullanıcı merkezli, açık ve güvenli bir internet deneyimi yaşatmayı amaçlar.
Merkeziyetsizleştirme ya da yerelleştirme olarak Türkçe’ye çevirebileceğimiz “decentralization“, bilginin aynı anda birden çok yerde bulunmasını ifade eder.
Detaylandıracak olursak; bilgisayarların genellikle tek bir sunucuda sabit bir yerde depolanan bilgileri bulması için özel web adresleri biçiminde HTTP kullanması gerekmektedir ancak bu yeni internet sistemi ile bilgi içeriğine dayalı olarak bulunacağından, aynı anda birden çok yerde depolanabilir ve dolayısıyla merkezi olmayan hale getirilebilir.
Web 3.0 anlaşılması zor bir kavramdır. Bu nedenle ondan öncesini de bilmek bizlere yardımcı olabilir.
Web Dünyasının Gelişen Tarihi: Web 1.0 ve Web 2.0 Nedir?
İlk olarak Web 1.0 ile başlanan internet yolculuğu, şirketlerin yalnızca sahip olduğu web sayfalarına içeriklerini yüklediği, kullanıcıların ise okuduğu ancak herhangi bir yorum ve paylaşım yapamadığı bir dönemdi.
Web 2.0 ise, kullanıcılara yalnızca okuma imkanı sunan değil, onların da ses, video, fotoğraf, metin gibi farklı formatlarda içeriklerini paylaşmasına imkan sunan bir teknolojiydi.
Günümüzde de hala popülerliğini koruyan Facebook, Youtube, Instagram ve Twitter gibi web siteleriyle ve uygulamalarıyla kullanıcılar çift yönlü iletişime dahil oldu.
Web 3.0 teknolojisiyle şirketler; yapay zeka, makine öğrenmesi, blok zinciri teknolojilerini kullanarak, verileri insan davranışlarına yakın bir şekilde yorumlayarak çalışır.
İçerikleri önceden insanlar üretirken artık yapay zeka üretmeye başlar. Verileri anlamlandırır, yorumlar, kategorize ederek bilgiyi ortaya çıkarır. Yani bir “insan” gibi davranır.
Web 3.0’ın Barındırdığı Teknolojiler ve Örnekleri Nelerdir?
Bu yeniliğin içerisinde barındırdığı teknolojiler arasında blok zincir, yapay zeka, merkezi olmayan depolama, kriptografi ve nesnelerin interneti (IoT) yer alıyor.
Blok Zinciri (blockchain) Teknolojisi:
Blockchain olarak adlandırılan blok zinciri, internet üzerindeki çok sayıda bilgisayarda depolanan merkezi olmayan bir işlem kaydıdır. Tüm işlemler herkes tarafından görüntülenebilir. Gelişmiş şifrelemeye dayanmaktadır ve kalıcıdır.
Kripto Paralar:
Herhangi bir hükümet veya merkez bankası tarafından kontrol edilmeyen merkezi olmayan para birimleridir. İşlemleri kaydetmek için blockchain teknolojisini kullanılır. Şu anda var olan binlerce kripto para birimi bulunmaktadır ve en bilineni Bitcoin’dir.
NFT:
Başka bir şeyle değiştirilemeyen benzersiz bir dijital veya fiziksel varlığa bağlı, takas edilemez dijital mülklerdir. NFT’ler, takas edilebilir veya alınıp satılabilir dijital mülklerden oluşan kripto para birimleri değildir.
Merkezi Olmayan Uygulamalar:
Normal uygulamaların merkezi bir sunucuda oluşmasına zıt olarak merkezi olmayan uygulamalar blok zinciri ya da eşler arası ağlarda (P2P) çalışır. Bu tür merkezi olmayan uygulamalara da dApp denir.
Kontrol tek elden yürütülmez ve açık kaynak kodludur. Merkezi olmayan bilgi işlem, Nesnelerin İnterneti ile yakından bağlantılıdır.
Uç bilgi işlem ise bir tür merkezi olmayan süper bilgisayar olarak çalışan, birbirine bağlı birçok cihazın işlem gücünden yararlanır. Çevrim içi veri ve hizmetleri mümkün olduğunca talep edildiği veya üretildiği yere yakın bir yerde sunmayı amaçlar.
Web 3.0’ın Avantajları Nelerdir?
- Açık, şeffaf ve eşitlikçi bir deneyim yaratır.
- Kullanıcılar daha sorunsuz ve güvenilir bir şekilde etkileşime girebilir.
- Kullanıcıya ait veriler, açık bir akıllı sözleşmeler ağı aracılığıyla korunur. Bu sözleşmeler, merkezi olmayan bir ağın kontrol edeceği bir blok zincirinde saklanmaktadır.
- Kişilerin kendi verileri üzerinde daha fazla hakimiyete sahip olmalarını sağlar.
- Coğrafi konum, sosyo-ekonomik düzey ne olursa olsun, kullanıcıların internete daha rahat erişebilmesini sağlar.
- Arama motoruna ulaşılmak istenen anahtar kelimeler yazılınca içerik arayan anlamlı web sayesinde alakasız sonuçlarla karşılaşılmaz.
Tüm bunların yanı sıra bu gelişimin aynı zamanda merkeziyetsizleşmenin bazı dezavantajları da vardır. Örneğin; siber suçları gerçekleştiren kişileri bulmak güçleşmiştir. Aslında bir yandan kullanıcıların verilerini korumak için insanlara değil yazılımlara yönelmiş olan bu sistemde, bu sefer de kontrolün başka bir kullanıcının eline geçmesi riski doğmaktadır.
Sonuç
Günümüzde dijital dünyadaki değişmeler nedeniyle, internette artık yeni bir dönem başladı. İnternet, kullanıcıların ilk olarak tek yönlü bilgi akışına maruz kaldığı Web 1.0’dan, çift yönlü etkileşime geçilen Web 2.0’ye doğru yol aldı.
Şimdi ise Web 3.0’la birlikte merkeziyetsizleşme ve kullanıcı odaklı bir dönem başlıyor.
Bunun daha fazla hakimiyet, açıklık, şeffaflık, güvenilirlik, merkezi olamayan ağ kullanımı gibi avantajları olsa da siber suçlara maruz kalma riski gibi dezavantajları da bulunuyor.
